Wbrew temu, co obecnie często przyjmujemy za niekwestionowany pewnik, wykorzystywanie odkryć naukowych dla celów praktycznych wcale nie jest postawą odwieczną. Do pewnego momentu nauki przyrodnicze uznawano za właściwie wyłącznie metodę dla bezinteresownego poznawania świata zjawisk fizycznych. Dopiero René Descartes (czyli w wersji spolszczonej Kartezjusz) podważył ów dogmat, stwierdzając, iż naczelnym celem istnienia nauki powinna być służba człowiekowi.
Mniej więcej od tego momentu możemy mówić o tak oczywistym dla nas współcześnie sprzężeniu trzech fundamentalnych dziedzin: nauki, technologii oraz medycyny. Nie ma żadnych wątpliwości, że bez kolejnych odkryć naukowych postęp w medycynie nie byłby możliwy. Jak jednak, na przestrzeni ostatnich stuleci, nauka oraz technologia zmieniała medycynę i jakie konkretnie odkrycia naukowe należy uznać za najbardziej istotne? Jakie wreszcie perspektywy rysują się tutaj na przyszłość i czy naprawdę w rozwoju nauki możemy upatrywać szansy na prawdziwą długowieczność? Właśnie tymi kwestiami zajmiemy się w niniejszym artykule. Zapraszamy do lektury!
Jak nauka oddziałuje na medycynę i długowieczność: krótki zarys problematyki
Aby zrozumieć ogromny wpływ rozwoju nauki na medycynę, wystarczy wspomnieć jeden fakt. Około roku 1870 rzeczywista średnia długość życia w naszym regionie świata wynosiła… nieco ponad 30 lat. Brzmi to wręcz niewiarygodnie (oraz smutno), ale takie są fakty: choroby, epidemie, brak wiedzy na temat tego, co służy ludzkiemu zdrowiu sprawiały, że ludzie masowo umierali z powodów, które obecnie jesteśmy skłonni postrzegać jako wręcz błahe. Stulecia XIX, a zwłaszcza XX to okres niezwykle dynamicznego rozwoju nauki i technologii medycznej, co odczuwamy do dzisiaj.
Dokonało się wtedy kilka kolejnych „przewrotów kopernikańskich”, które w ogromnej mierze przeformułowały naszą wiedzą o przyrodzie, otwierając drogę ku nowym perspektywom poznawczym. Jednocześnie wiek XX to okres, kiedy już właściwie nie sposób oddzielić medycyny od nauki. Ta ostatnia została zaprzęgnięta w służbę medycynie.
Właśnie od tego momentu możemy datować sytuację, która dziś wydaje się nam oczywista. Naukowcy celowo zaczęli szukać odpowiedzi na potrzeby medycyny, co zmieniło bieg, jakim toczyła się historia medycyny.
Efekty? Aktualnie średnia długość życia w naszej części świata to ponad 70 lat, a wskaźnik ten cały czas rośnie. Przemysł technologii medycznych jest ogromny i globalny: wielkie koncerny stosują najbardziej nowoczesne technologie, aby tworzyć nowe formy terapii, unowocześniać diagnostykę oraz odkrywać przyczyny chorób. Jesteśmy w tych dziedzinach bardziej zaawansowani niż kiedykolwiek i zawdzięczamy to właśnie progresowi wiedzy naukowej.
Najważniejsze odkrycie naukowe dla medycyny
W tym miejscu można wskazać kilka kamieni milowych dla rozwoju nowoczesnej wiedzy medycznej. Z braku miejsca opiszemy tylko te naukowe odkrycia i wynalazki, których wpływ był największy i najgłębszy, pamiętając przy tym oczywiście o tym, że w praktyce na progres naukowej wiedzy i technologii składały się też setki i tysiące mniejszych odkryć.
Według zgodnej opinii większości historyków nauki jednym z pierwszych odkryć o fundamentalnym znaczeniu było odkrycie penicyliny. Był to bez mała jeden z tych momentów, które zmieniły historię już nie tylko samej medycyny, ale całej ludzkości: dzięki temu nasz gatunek wreszcie mógł efektywnie leczyć choroby, które wcześniej zbierały ogromne śmiertelne żniwo. Można tutaj wskazać choćby:
- dżumę,
- cholerę,
- grypę,
- zapalenie płuc.
Nie można też zapominać o odkryciu promieniowania rentgenowskiego i zastosowaniu tego odkrycia do diagnostyki medycznej. Wtedy po raz pierwszy lekarze mogli widzieć, co dzieje się w ciele pacjenta bez stosowania inwazyjnych metod. Z czasem na bazie tego wynalazku wykształciły się o wiele bardziej zaawansowane metody, takie jak tomografia komputerowa, które pozwalają np. z wysoką precyzją wykrywać u pacjentów nawet bardzo małe zmiany nowotworowe.
Inne naukowe odkrycie o ogromnym znaczeniu dla rozwoju medycyny to oczywiście znieczulenie. Zaczęło się od eteru, a pionierem był William Morton. Pozwoliło to na dłuższe, bardziej „dogłębne” i o wiele bardziej precyzyjne zabiegi, a później też operacje chirurgiczne, a w dalszej perspektywie nie tylko na nie. Przecież obecnie znieczulenie jest właściwie niezbędne np. u dentysty czy przy niektórych badaniach, jak np. endoskopia czy kolonoskopia, które mają wielką wartość diagnostyczną i profilaktyczną.
Zamiast konkluzji
Aktualnie wskazuje się dwie technologie, z którymi nauka wiąże największe nadzieje. Pierwszą z nich jest 5G. Okazuje się, że możliwość szybkiej transmisji dużych ilości danych ma kluczowe znaczenie i już teraz pozytywnie oddziałuje chociażby na diagnostykę czy analitykę medyczną. Zaznacza się też, że nowy, lepszy standard przesyłania danych znacząco ułatwi teleporady oraz inne formy „zdalnej” diagnostyki. Dlaczego jest to tak istotne? Ponieważ pacjenci niezależnie od miejsca swojego zamieszkania mogą mieć dostęp do najlepszego sprzętu i najlepszych specjalistów. To wreszcie też kwestia przepływu danych pomiędzy samymi lekarzami i placówkami medycznymi.
Duże nadzieje w medycynie wiąże się także z rozwojem AI. W zamierzeniu sztuczna inteligencja ma, na razie, służyć jedynie jako wsparcie lekarza. Wydaje się, że największe pole do efektywnego zastosowania AI daje analityka medyczna: komputer jest w stanie w krótkim czasie sprawdzić tysiące rozmaitych scenariuszy, czego ludzki umysł nie wykona. Z czasem zapewne powstaną też profesjonalne bazy danych medycznych, dzięki czemu narzędzia diagnostyczna bazujące na AI będą mogły w przysłowiowym mgnieniu oka wyszukać np. przypadki zastosowania jakiejś nowoczesnej terapii w leczeniu danej choroby.